باز این چه جوانی است زمین را و زمان را

نوروز در قدیم‌ترین تاریخ جهان، جشن سال نو است و ریشۀ معنوی‌اش را باید در اندرون هزارساله جست. فرهنگ‌شناسان پیدایش عید نوروز را در قالب گمان اندر، مردن طبیعت در زمستان و از نو زنده شدن آن در بهار معنی می‌کنند که در زمان قدیم به زبان شعر و اسطوره بیان می‌شد. هرچند نوروز بین آریاییان شرق ظهور کرده، عید همۀ خلق‌ها و پروت همۀ فرزندان آدم است؛ ازهمین‌رو می‌توان گفت نوروز در ردیف همگانی‌ترین جشن‌های مردمی در جهان است. از نظر علم ستاره‌شناسی فراگیر شدن عید نوروز تماماً روشن بود: اعتدال بهاری (برابر شدن شب و روز) که نوروز ما را حسن آغاز بخشیده است، در همه‌گونه سال‌شماری‌های شمسی، از «تقویم مَیَه» گرفته تا تاریخ جلالی، مذکور است. دربارۀ علت فراگیر شدن نوروز نظرات گوناگونی وجود دارد. عید نوروز به قول خیام، جشنی برای بزرگداشت آفتاب بوده و آیینش این بوده است که «جهانیان (محض جهانیان، نه آریاییان یا ایرانیان) به جلال و تعظیم بر وی بنگرند. نگارنده در پایان چنین نتیجه‌گیری کرده است که نوروز برای ملت‌های نیک‌اراده و باغیرت، روز اندوختن قوّت و قدرت روحانی و روانی است. نوروز درواقع همگانی‌ترین جشن سال نو است و از این جهت هیچ عید دیگری نمی‌تواند با آن لاف برابری زند.